Budując międzyrelgijne mosty

Dialog międzyreligijny

CELE

- zrozumienie własnego nastawienia do różnorodności

- zrozumienie znaczenia dialogu i empatii w relacjach z innymi

- zdefiniowanie koncepcji Dialogu Międzyreligijnego i poznanie jego zwolenników

- poznanie znaczenia dialogu międzyreligijnego w dialogu międzykulturowym

 

OCZEKOWANE REZULTATY

Na koniec warsztatu uczestnicy/-czki:

- znają różnicę pomiędzy językiem pierwotny, a wtórnym religii

- dostrzegają wspólne aspekty myśli religijnej i niereligijnej

- są świadomi/-e wkładu religii w rozwój ludzkości

- rozumieją znaczenie poznawania innej perspektywy, w tym przekonań, w celu prowadzenia dialogu

- są świadomi roli każdego z nas w budowaniu pokoju i dialogu międzywyznaniowego

 

GRUPA DOCELOWA

Społeczeństwo większościowe

Młodzież, dorośli

Liczebność grupy: 12 – 20 osób

 

Doświadczenie osoby prowadzącej - 2

Czas przygotowania - 3

Pracochłonność - 1

 

CZAS TRWANIA

210 min (z 15 min przerwą)

PRZESTRZEŃ

Sala z krzesłami ustawionymi w półokrąg; stół na materiały

 

MATERIAŁY

Projektor multimedialny, markery, flipchart, długopisy, kopie materiałów z Załączników:

Quiz “BINGO!” (Załącznik 1) - 1 dla każdej osoby

Ćwiczenie “Relikwie” (Załącznik 4) - 1 dla każdej grupy

Zegarek lub telefon do pilnowania czasu

 

PRZYGOTOWANIE

1. Wydrukuj Quiz “BINGO!” (Załącznik 1) w ilości odpowiadającej liczbie uczestników/-ek.

2. Wydrukuj Karty cytatów (A) i karty autorów (B) z Załącznika 2. Ilość kart A i B powinna być taka sama i odpowiadać liczbie uczestników/-ek. W przypadku nieparzystej liczby uczestników/-ek wydrukuj dwa razy ten sam, wybrany cytat z kart A.

3. Wydrukuj min. 4 kopie Ćwiczenia "Relikwie" (Załącznik 4), po jednej dla każdej grupy.

 

PRZEBIEG

WPROWADZENIE

Przedstawienie prowadzących, uczestników/-czki, celów i przebiegu warsztatu. (15 min)

Gra "BINGO!" pozwalająca poznać uczestników/-czki:

1. Rozdaj uczestikom/-czkom wydrukowaną grę (Załącznik 1)

2. Przedstaw zasady:

Znajdź w grupie osoby, które odpowiadają twierdząco na zapisane na kartce twierdzenia. Poproś znalezione osoby o podpisanie twierdzenia, które ich/je opisuje. Na wykonanie zadania macie 10 min.

Są dwie reguły:

1. Każda osoba może tylko raz podpisać się na kartce

2. Nie można podpisać się na swojej kartce

Osoba, która zbierze 10 podpisów krzyczy głośno BINGO!

 

ĆWICZENIA

Etap 1: Cytaty i autorzy (30 min)

 

Wprowadzenie:

Celem tego ćwiczenia jest świadome wprowadzenie uczestników/-czek w błąd, pokazując mechanizm tworzenia skojarzeń opartych na stereotypach i uprzedzeniach, które często nie odpowiadają rzeczywistości, np. łatwo jest powiązać słowa mówiące o religii z księdzem lub przywódcą religijnym, nawet jeżeli w rzeczywistości zostały one wypowiedziane przez naukowców. I odwrotnie, łatwo przychodzi nam przypisanie Teorii Wielkiego Wybuchu naukowcom, podczas gdy została ona opracowana przez jezuickiego księdza.

Celem tego etapu jest:

- poznanie i analiza stereotypów na temat przekonań religijnych (język pierwotny);

- poznanie aspektów wspólnych dla różnych religii (język wtórny);

- poznanie wspólnych aspektów myśli religijnej i niereligijnej;

- wzrost świadomości wkładu religii do rozwoju ludzkości.

Przebieg:

Poproś uczestników/-czki o wylosowanie jednej karty (może być A lub B) i odnalezienie swojej w pary poprzez dopasowanie cytatu (karty A) do autora (karty B). Po utworzeniu par poproś każdą z nich o przedstawienie i wyjaśnienie grupie swojego wyboru. Po prezentacji zapytaj, czy jest potrzeba dokonania zmian w parach, a jeżeli tak to poproś o zmianę miejsca. Zaprezentuj następnie autorów poszczególnych słów i w razie potrzeby wyjaśnij kim byli.

Wskazówki do dyskusji:

- wkład różnych religii w rozwój cywilizacji, w obszarach uważanych za sprzeczne z religią (min. nauka, edukacja, technologia);

- uprzedzenia związane z wierzeniami religijnymi i uprzedzeniami związane z wiedzą empiryczną;

- świadomość tych stereotypów i uprzedzeń oraz ich wpływu na postrzeganie świata;

- aspekty wspólne dla wszystkich religii, które ja łączą, a nie dzielą, tj:

*świadomość, że nie jesteśmy sami we Wszechświecie;

*potrzeba znalezienia odpowiedzi na wielkie pytania i potrzeby ludzkości;

*dążenie do harmonii, pokoju i spełnienia.

 

 Etap 2: “Relikwie” (120 min)

 

Wprowadzenie

Celem ćwiczenia jest konfrontacja dwóch rozbieżnych, lecz współistniejących obecnie w społeczeństwie myśli: silnej myśli religijnej z jednej strony i poglądów ateistycznych z drugiej. Ćwiczenie prowadzi do rozmowy o szoku kulturowym, poprzez:

- poznanie różnych dróg wyrażania przekonań religijnych;

- analizę wpływu tych praktyk na relacje z innymi osobami oraz na przestrzeganie praw i wolności;

- poznanie sposobów negocjacji i dialogu.

 

Przebieg

1. Podziel uczestników/-ki na 4 grupy i każdej z nich rozdaj kopię tekstu "Relikwie" (Załącznik 4). Moderuj pracę grup nad opisaną sytuacją zgodnie z zapisanymi w niej pytaniami. Przypomnij, że grupy pracują samodzielnie, a po upływie wyznaczonego czasu poproś o prezentację rezultatów ich pracy. (40 min)

Dyskusję podsumowującą ćwiczenie zacznij od pytań:

- Co zrobił(a)byś na miejscu Eduarda?

- Czy zgadzasz się z postępowaniem użytkowników/-czek ebay?

- Czym są relikwie? Jakie jest ich znaczenie?

- Jakie są konsekwencje decyzji podjętych przez poszczególne osoby w opisanej historii? (20 min)

 

2. Zaproś uczestników/-ki do ponownej analizy opisanej sytuacji w kontekście nowych pytań:

- Co się stało (opisz działania podjęte przez Eduarda, osoby wierzące, ebay)?

- Jakie stanowisko przyjęli: Eduardo, osoby wierzące, ebay?

- Co nimi powodowało?  (20 min)

 

Wskazówki do konkulzji:

Różne zachowania = brak zrozumienia = szok kulturowy

Szok kulturowy jest reakcją na inność, rozumianą jako coś niezrozumiałego i objawia się frustracją lub odrzuceniem, buntem i lękiem; jest doświadczeniem emocjonalnym i intelektualnym. Szok kulturowy może być przeżyciem pozytywnym, lecz może stanowić również źródło konfliktów, jeżeli zaangażowane strony nie są świadome kultury i wartości tak swoich, jak i drugiej osoby. Każdy czuje się pewnie w swojej wierze, a nasze podejście do "szoku" zdefiniuje dalszy dialog lub jego brak.

Czy zdajemy sobie sprawę, w jaki sposób nasza tożsamość kulturowa wpływa na nasze działania?

 

3. Poproś uczestników/-czki do spojrzenia na szok kulturowy z innej strony - jako Drogi do Porozumienia. Zaproś grupy do przygotowania definicji Dialogu, który umożliwi znalezienie rozwiązania opisanej sytuacji. (20 min)

Wskazówki prowadzące do Dialogu:

- propozycje działań - np. osoby wierzące sugerują miejsce odpowiednie do sprzedaży relikwii;

- wyjaśnienie przyczyn zachowania wszystkich osób w opisanej historii - np. osoby wierzące wyjaśniają znaczenie relikwii;

- propozycja kompromisu - np. Eduardo sprzedaje relikwie osobom wierzącym.

 

4 Zapytaj uczestników/-czki, czy podobne sytuacje mogą się zdarzyć w ich życiu codziennym. Pomocne mogą być pytania:

- Czy spotkałeś/-aś się z podobnymi sytuacjami w życiu codziennym? Jeżeli tak, to gdzie?

- W jaki sposób można radzić sobie z szokiem kulturowym, np. kwestia szczepień, jedzenia, hidżabu, burki?

 - W jakich sytuacjach religia może wpływać negatywnie na nasze działania (np. kara, transfuzja krwi, szczepienia)?

- W jakich sytuacjach religia może wpływać pozytywnie na nasze działania (np. znajdowanie sensu życia, poczucie przynależności do grupy, ochrona przed samotnością)?

Ważne jest, aby zdać sobie sprawę, że nie ma jednego "rozwiązania" dla wielu sytuacji (np. omawiana historia nie ma z góry określonego rozwiązania). W sytuacji dylematu mamy do czynienia z różnymi stanowiskami, wrażliwością i postawami. Kiedy już mamy tę świadomość, możemy zrozumieć, że otwartość umysłu jest niezbędna do całościowego spojrzenia na omawiane kwestie, a najpotężniejszym instrumentem rozwoju dialogu międzyreligijnego może być empatia. (20 min)

 

Ćwiczenie 3: “Kim są zwolennicy dialogu międzyreligijnego?” (15 min)

 

Zadaj uczestnikom/-czkom pytanie: Kim, Waszym zdaniem, są zwolennicy dialogu międzyreligiijnego? Czy są to przywódcy religijni, politycy?

Poinformuj, że każdy, bez względu na wykonywany zwód, wiek, pochodzenie, przekonania może przyczynić się do rozwoju dialogu międzyreligijnego. Nie zależy on bowiem tylko od polityków, księży, VIPów, czy sławnych osób, ale każdego z nas. Wbrew pozorom łatwiej czasami osobie świeckiej i przeciętnej dotrzeć z wiadomością do innych osób i znaleźć sojuszników, niż ludziom, na których spoczywa większa odpowiedzialność. Na potwierdzenie tych słów zaprezentuj slajd z cytatem Amina Maalouf (2009), Nieuporządkowany Świat (Załącznik 5).

 

 

PODSUMOWANIE

Podczas dyskusji plenarnej dokonaj krótkiego przypomnienia i podsumowania zrealizowanych ćwiczeń zachęcając uczestników/-czki do podzielenia się wnioskami ze wspólnej pracy.

Ponieważ każde ćwiczenie kończyło się podsumowaniem w tej chwili zwróć szczególną uwagę na połączenie ich w logiczną całość i wzmocnienie procesu nauki.

W nawiązaniu do Ćwiczenia 1 szczególnie ważne jest podkreślenie elementów wspólnych dla wszystkich religii, a nie tych, które prowadzą do rozłamu i nieporozumień. Oznacza to zagłębienie sie w religii i przejście od języka pierwotnego, do języka wtórnego.

Wyjaśnij, że pierwotnym językiem religii są pojęcia, zasady, historie i inne formy przekazu charakterystyczne dla indywidualnej grupy wyznaniowej. Mają one głębokie znaczenie i opisują prawdy religijne i duchowe, jednak łatwo mogą zostać źle zinterpretowane, przez co prowadzić do nieporozumień w kontaktach z przedstawiciel(k)ami innych religii. Używanie języka pierwotnego może być słyszane przez innych jako bezpośrednie przekonywanie do własnej religii, a nawet przywoływać wspomnienia o historycznej wrogości lub polemice pomiędzy pewnymi wspólnotami wiary. Na przykład wyznanie: "Jezus Chrystus jest Synem Boga".

Podsumowując Ćwiczenie 2: "Relikwie" podkreśl znaczenie otwartości umysłu i przypomnij wskazówki do osiągnięcia dialogu omawiane na koniec dyskusji. Zapytaj, czy te dwa ćwiczenia są komplementarne, czy wręcz przeciwnie prowadzą do przeciwstawnych wniosków. Zwróć uwagę, że obok wartości wspólnych dla wszystkich religii, które pokazało Ćwiczenie 1, każda z nich ma swoją specyfikę, tradycje i praktyki. Dlatego też dialog między religiami jest niezbędny do pokojowego współistnienia wszystkich.

Podsumowując przesłanie Amina Maaloufa odwołaj się do przedstawionych w nim potrzeb cywilizacji (umiejętności pedagogicznych, odpowiedniego ustawodawstwa i instytucji wykonawczych). Edukacja jest bowiem podstawą "pokonywania uprzedzeń i nienawiści", a każdy z nas jest ważnym elementem tej konstrukcji. Konkluzją kończąca warsztat może być stwierdzenie, że nie trzeba być liderem czy sławną osobą, aby przyczyniać się do rozwoju dialogu międzyreligijnego. Każdy z nas ma możliwość jego rozwoju, zdając sobie sprawę z różnic i przeszkód, które może napotkać na swojej drodze oraz próbując znaleźć rozwiązanie, zamiast oceniać innych jako przesądnych, głupców lub złych ludzi. (15 minut)

 

MATERIAŁY POMOCNICZE

Lista obecności

 

Metoda ewaluacji: Pięć palców ręki:

- Kciuk - Co mi się podobało?

- Palec wskazujący: Co chciał(a)bym podkreślić (dobrego lub złego)?

- Palec środkowy: Co należałoby zmienić?

- Palec serdeczny: Jak czułem/-am się w grupie?

- Mały palec: Czego zabrakło?

 

INSPIRACJE

Książki:

Raja Sheadeh (2007). Palestinian Walks. Notes on a Vanishing Landscape.

Shafique Keshavjee (1998). The King, the Wise Man and the Fool - The Great Tournament of Religions.

Amin Maalouf (1984). The Crusades Through Arab Eyes.

 

POMYSŁY NA DZIAŁANIE

- Podczas podróżowania przyjrzyj się i poznawaj perspektywy różnych religii

- Pokaż uczestnikom/-czkom różne kalendarze religijne

- Zasugeruj utworzenie w bibliotece (publicznej, szkolnej) działu o tematyce religioznastwa

 

ZAŁĄCZNIKI

Załącznik1: Quiz “BINGO!”

​

Załącznik 2: Karty cytatów (A) i karty autorów (B)

​

Załącznik 3: Dodatkowe informacje do cytatów, dla prowadzących

​

Załącznik 4: Ćwiczenie “Relikwie”

​

Załącznik 5: Cytat Amin Maalouf

​

 

Opracowanie: Make it Better

ITE